W. Domagalska: Przestępczość „Białych Kołnierzyków” będzie ulegać intensyfikacji

Specjalnie dla Mazowieckiej Wspólnoty Samorządowej artykuł sporządziła Weronika Domagalska - prawnik z woj. mazowieckiego.

Na przestrzeni ostatnich lat wzrost liczby przestępstw „White Collar Crimes” kształtuje się proporcjonalnie do globalnego rozwoju gospodarczego. Obecnie stanowią one nieodłączny element naszej rzeczywistości. Popularna metafora „ryba psuje się od głowy” – stanowi slogan, który z całą pewnością można przypisać tym przestępstwom. Pod pojęciem „White Collar Crimes” należy rozumieć szereg działań lub zaniechań zaliczanych do kategorii przestępstw gospodarczych, popełnianych przez osoby z wysoką pozycją społeczną, które wykorzystują swoje uprzywilejowanie i wiedzę w celu osiągnięcia w sposób nielegalny korzyści majątkowych. Widoczny upadek wartości i towarzyszący temu brak autorytetów w biznesie, polityce, życiu społecznym przyczyniają się do pogłębiania rozwoju przestępczości „Białych Kołnierzyków”. Zwalczanie przestępstw typu „White Collar Crimes” to istotne zagadnienie zarówno dla państw, gospodarki rynkowej, jak i całej społeczności. Te na pozór legalne działania mogą być groźne w swoich skutkach zarówno dla kraju, jak i osób prywatnych. Należy podkreślić, że chodzi o wysublimowane często skomplikowane przestępstwa – z ciężkimi do rozpoznania postaciami sprawcy i pokrzywdzonego. Można zaobserwować, że na wzrost liczby przestępstw popełnianych przez „Białe Kołnierzyki” mają wpływ nie tylko kryzys ekonomiczny i związane z nim gospodarcze spowolnienie, lecz także brak efektywności mechanizmów oraz działań, które mają służyć zarówno wykrywaniu, jak i zapobieganiu nadużyć.

W ciągu ostatnich dziesięcioleci globalny rozwój „White Collar Crimes” zwiększał się odpowiednio do rozwoju światowego rynku gospodarczego. Ponieważ legalna działalność gospodarcza ewoluuje i rozwija się nieustannie w sposób prężny – można założyć, że przestępczość „Białych Kołnierzyków” także będzie ulegać intensyfikacji. Zarówno postępujące zmiany gospodarcze, jak i technologiczne tworzą nowe możliwości potencjalnym przestępcom, dlatego tak istotne są skuteczne i dostosowane do obecnych czasów czynności zapobiegawcze oraz wykrywające przestępczość „White Collar Crimes”, w tym czynności dowodowe. W celu ograniczenia rozwoju przestępczości sprawców w „białych kołnierzykach” oraz jej skutków kluczowa jest prawidłowa działalność organów ścigania już na początkowym etapie postępowania karnego. Dzięki starannie przeprowadzonym czynnościom dowodowym – poszukiwawczym (tj. przeszukanie, poszukiwanie oskarżonego, zatrzymanie rzeczy, bądź podsłuch), ujawniającym (tj. przesłuchanie oskarżonego lub świadka, ekspertyza, okazanie rzeczy, oględziny lub pozyskanie danych, korespondencji, przesyłek) i kontrolującym dowody (tj. konfrontacja, ponowienie danej czynności prawnej czy porównanie oryginałów dowodów rzeczowych wraz z ich kopiami)  – organy ścigania mają szansę na dojście do prawdy, poznanie tożsamości przestępców i ujawnienie ich czynów, a także na powstrzymanie dalszej działalności przestępczej oraz ograniczenie przyszłej. Istotne stało się wprowadzenia do obrotu gospodarczego przepisów karnych, których nadrzędną rolą jest funkcja ochronna, jaką pełnią.

Zarówno organy ścigania, jak i cały wymiar sprawiedliwości stoją przed znacznymi wyzwaniami w kontekście zwalczania przestępstw „White Collar Crimes”. Należy tu podkreślić ich szczególny wpływ na dalszy rozwój tego rodzaju przestępczości – profesjonalnie przeprowadzone czynności dowodowe na etapie postępowania przygotowawczego mają bezpośredni wpływ na ograniczenie liczby przestępstw „White Collar Crimes”.

Zarówno organy ścigania, jak i wymiar sprawiedliwości ciągle udoskonalają swoje działania w tym zakresie. Niestety udowodnienie sprawcom popełnionych przez nich czynów bywa bardzo trudne.

Weronika Domagalska - prawnik