Tablica Pamiątkowa dla Hallerczyków z Ziemi Iłowskiej

Pomysłodawcą uroczystego upamiętnienia Iłowiaków, żołnierzy armii generała Hallera, był pasjonat historii – Sławomir Ambroziak, członek Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej. To on wspólnie z Zarządem Stowarzyszenia czynił starania, aby zorganizować w Iłowie uroczystość patriotyczną o tej tematyce, celem zapoznania szerokiego kręgu mieszkańców z chlubnymi kartami historii, kreślonej między innymi sylwetkami naszych mieszkańców.

Należy przypomnieć niezwykle interesującą historię powstania armii generała Hallera.

4 czerwca 1917 roku prezydent Francji Raymond Poincaré wydał dekret o utworzeniu Armii Polskiej we Francji. Nowo powstała formacja szybko zyskała nazwę „Błękitnej Armii” ze względu na charakterystyczny kolor umundurowania. Kluczowe znaczenie miał Artykuł I Dekretu z 4 czerwca 1917 roku, mówiący o utworzeniu autonomicznej Armii Polskiej, mającej walczyć pod polskim sztandarem. Miało to szczególnie istotny wydźwięk dla Polaków żyjących sto dwadzieścia lat pod zaborami i pragnących walczyć o wolność ojczyzny pod polskim sztandarem. Wystawienie i uzbrojenie Armii Polskiej zapewni rząd francuski. Armia miała składać się wyłącznie z ochotników, zarówno Polaków służących obecnie w wojsku francuskim, jak i Polaków innego pochodzenia dopuszczonych do przejścia w szeregi Armii Polskiej we Francji, lub też do dobrowolnego do niej zaciągu w czasie wojny. Ochotnicy wstępują do „Błękitnej Armii” Polacy z całego świata przybywali do Francji, aby zaciągnąć się w jej szeregi i pod polskim sztandarem walczyć o niepodległość ojczyzny. Wielkim zainteresowaniem cieszyła się także sprawa polska za oceanem. Udała się tam specjalnie powołana Polska Misja Wojskowa, której przedstawicielem był wybitny pianista i mąż stanu Ignacy Paderewski. Zadaniem misji było zachęcenie Polaków mieszkających w Stanach Zjednoczonych do zaciągnięcia się do „Błękitnej Armii”. Rezultat przeszedł najśmielsze oczekiwania. Około 27 tysięcy Polaków ze Stanów Zjednoczonych oraz 250 z Kanady wstąpiło do „Błękitnej Armii”. Nie brakło także ochotników z wielu innych krajów. Liczebność Armii Polskiej we Francji rosła w szybkim tempie. Wiosną 1918 roku liczyła ona 10 tysięcy żołnierzy, latem 1918 roku 20 tysięcy, a w 1919 roku prawie 70 tysięcy. Świadczy to o wielkim zaangażowaniu Polaków z całego świata w walkę o niepodległość. „Od kwietnia do czerwca 1919 roku przetransportowano koleją do Polski całą „Błękitną Armię”. Zarówno nowoczesny sprzęt i uzbrojenie będące na wyposażeniu Armii Polskiej we Francji, jak i dobrze wyszkoleni i chętni do walki żołnierze, mieli niebawem odegrać dużą rolę w walce o granice odrodzonej Rzeczypospolitej. Żołnierze „Błękitnej Armii” jak i jej dowódca generał Haller byli entuzjastycznie witani w ojczyźnie. Dla Polski walka o niepodległość nie zakończyła się w listopadzie 1918 roku. Ważyła się kwestia dostępu do morza, wybuchło powstanie wielkopolskie i powstania śląskie. Niebawem rozpoczęła się wojna polsko-bolszewicka. Młoda Rzeczpospolita musiała obronić swoją niepodległość. "Błękitna Armia” była najliczniejszą polską formacją zbrojną na emigracji podczas I wojny światowej. Była nowocześnie wyposażona i uzbrojona. Od kwietnia do czerwca 1919 roku przetransportowano koleją do Polski całą „Błękitną Armię”. Zarówno nowoczesny sprzęt i uzbrojenie będące na wyposażeniu Armii Polskiej we Francji, jak i dobrze wyszkoleni i chętni do walki żołnierze, mieli niebawem odegrać dużą rolę w walce o granice odrodzonej Rzeczypospolitej. Generał Haller ze swoim wojskiem brał czynny udział w Bitwie Warszawskiej 1920 roku.

Armia Polska powołana we Francji, zwana „Błękitną Armią”, była największą polską formacją zbrojną na emigracji w czasie I wojny światowej. Siedemdziesiąt tysięcy ochotników przybyło do Francji, a później do Polski, by walczyć o wolność ojczyzny. Dzięki wyszkoleniu, które otrzymali, a także świetnemu sprzętowi i uzbrojeniu, stali się wielkim wsparciem dla powstającego w niepodległej Rzeczypospolitej Wojska Polskiego. „Błękitna Armia”, to symbol ogromnego zaangażowania Polaków z całego świata w walkę o niepodległość.

Wśród ochotników „Błękitnej Armii” było trzech mieszkańców z Ziemi Iłowskiej: Władysław Zientara, Roch Ogrzebacz i Wojciech Milczarek.

To właśnie dla uczczenia tych postaci Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej i Mazowiecka Wspólnota Samorządowa zorganizowało w dniu 26 czerwca 2022 roku uroczystość patriotyczną, obejmującą sadzenie Dębu Przyjaźni Polsko – Francuskiej oraz odsłonięcie tablicy pamiątkowej z nazwiskami trzech bohaterskich synów Ziemi Iłowskiej, żołnierzy armii generała Hallera. Uroczystość odbywała się wokół Kolumny Niepodległości na terenie przykościelnym w Iłowie. Po odegraniu hymnu państwowego Francji i Polski, nastąpiła ceremonia odsłonięcia tablicy. Tablicę odsłaniali przedstawiciele rodzin Hallerczyków. Wartę Honorową przy tablicy pełnili żołnierze 38 Dywizji Rakietowej z Bielic. Miejscowy historyk Sławomir Ambroziak przedstawił krótką historię „Błękitnej Armii” i jej niezwykłe znaczenie w dziele budowy niepodległej Polski. Natomiast ksiądz proboszcz Krzysztof Borucki wygłosił płomienną mowę patriotyczno – religijną, skierowaną do przybyłych na uroczystość mieszkańców oraz gości z Francji. Kolejnym punktem uroczystości było złożenie kwiatów oraz zapalenie zniczy. Kwiaty składała delegacja gości z Francji z Panią Prezes Stowarzyszenia Polsko- Francuskiego Anną Woźniak, Prezes Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej Andrzej Ciołkowski, strażacy z Ochotniczej Straży Pożarnej w Słubicach, przedstawiciel Związku Motorowego z Iłowa. Wśród uczestników uroczystości była Pani Katarzyna Michalska – sekretarz gminy Iłów oraz dwóch wiceprzewodniczących Rady Gminy Iłów: Przemysław Wasilewski i Rafał Durzyński. Miłym akcentem uroczystości było wręczenie Medali 100 lecia Niepodległości dla Pani Anny Woźniak i jej męża Krystiana.

Organizatorem uroczystości było Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej oraz Mazowiecka Wspólnota Samorządowa.

Wanda Dragan