D. Łężak: Dyplomacja samorządowa na miarę XXI wieku

Dominik Łężak: Dyplomacja samorządowa na miarę XXI wieku

,,Dlatego też apeluję do: wójtów, burmistrzów, prezydentów, starostów, marszałków – nie bójcie się budować, kreować i rozwijać polską dyplomację samorządową i nie zaniedbujcie jej!"

Reforma administracyjna w Polsce, zwana często reformą samorządową, stanowi znakomity przykład demokratycznej transformacji ustrojowej. Nastąpiło przejście od zhierarchizowanego, zbiurokratyzowanego i upolitycznionego systemu zarządzania państwem do systemu zdecentralizowanego i pluralistycznego, gdzie zadania poszczególnych jego podmiotów kształtowane są na podstawie i w granicach prawa. Prace nad wspomnianą reformą zostały podjęte jeszcze w 1989 r. Jednak kluczowe znaczenie dla dalszych zmian miało wprowadzenie w Polsce pod koniec lat 90. samorządu powiatowego i wojewódzkiego. Oznaczało to nie tylko zmianę organizacji terytorialnej państwa, ale także przeniesienie części odpowiedzialności na szczebel lokalny i regionalny.                    

Działalność w ramach dyplomacji samorządowej wymaga znajomości i stosowania dokumentów dotyczących międzynarodowej aktywności władz lokalnych, przyjętych przez Radę Europy. Również zasad Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, uchwalonej przez Radę Europy 15 października 1985 r. i ratyfikowanej przez Polskę w 1993 r. Warto zauważyć, że umiędzynarodowienie to jeden z podstawowych elementów strategii rozwoju lokalnego. W praktyce dzieje się to na przykład po przez wymianę młodzieży, festiwale miast partnerskich, koncerty, sportowe rozgrywki drużyn z partnerskich samorządów. Jak pokazują badania, około 70% samorządów lokalnych i regionalnych w Polsce utrzymuje kontakty z zagranicznymi partnerami (w czasie pandemii ta współpraca wyhamowała). Dyplomację samorządową można scharakteryzować zarówno jako promocję jednostek samorządu terytorialnego (JST - gmina, powiat, województwo), ale również jako promocję lokalnej firmy czy uczelni wyższej lub nawet całego regionu w Polsce jak i zagranicą. Wykorzystywane są do tego różne narzędzia na miarę XXI wieku (głównie internet, social media) przy wsparciu np. sieci polski placówek dyplomatycznych i konsularnych, środowisk akademickich, zorganizowanych środowisk polonijnych oraz instytucji takich jak: Polska Agencja Inwestycji i Handlu, Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej i itp. Odpowiednio przygotowana i skoordynowana dyplomacja samorządowa powinna być jak najczęściej wykorzystywana jako narzędzie promocji gospodarczej, kulturalnej, naukowej, sportowej, czy turystycznej. Trudno nie zauważyć i nie docenić jej wpływu na efektywność i rozwój społeczności lokalnych w ostatnich kilkunastu latach.                                                                                                                                            Niemcy, Ukraina, Włochy i Francja to państwa według kolejności, w których polskie samorządy mają największą liczbę ustanowionych, formalnych relacji. Natomiast kierunek azjatycki dominuje jeżeli chodzi o współpracę pozaeuropejską z polskimi samorządami. Często bolączką jest to, że ustanowione partnerstwa pozostają tylko dokumentami na papierze, a nie idą za tym konkretne działania. Wiąże to się m.in. z brakiem zabezpieczenia odpowiednich środków finansowych potrzebnych do podjęcia ambitnych projektów lub niechęcią kontynuowania współpracy, jeśli doszło do zmiany władzy lokalnej. Aktualnie ponad połowa promocji gospodarczej i kulturalnej jest generowana przez samorządy. Dobrym przykładem tej działalności jest Dolny Śląsk, gdzie powstała wyspecjalizowana Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej, czyli partner samorządu woj. dolnośląskiego w rozwoju innowacyjności, przedsiębiorczości i gospodarki regionu, a o sferę międzynarodowej współpracy kulturalnej dba Ośrodek Kultury i Sztuki, który prowadzi wiele interesujących projektów we współpracy z zagranicznymi partnerami. Natomiast woj. mazowieckie jak podaje urząd marszałkowski na oficjalnej stronie internetowej, „prowadzi współpracę międzynarodową z regionami krajów Unii Europejskiej, Europy Środkowo-Wschodniej oraz Azji zgodnie z „Priorytetami Współpracy Zagranicznej Województwa Mazowieckiego”, przyjętymi 18 grudnia 2006 r.[warto odświeżyć ten dokument!]. Partnerski rozwój kontaktów międzyregionalnych z wybranymi regionami jest konsekwencją możliwości i potrzeb rozwojowych społeczności Mazowsza. Służyć ma przede wszystkim wzajemnej, korzystnej współpracy gospodarczej, wymianie informacji i doświadczeń w przygotowywaniu projektów finansowanych przez Unię Europejską, tworzeniu korzystnych warunków do współpracy podmiotów gospodarczych oraz organizacji społecznych. Ponadto pomocne jest w rozwijaniu stałej i wielostronnej współpracy z największymi organizacjami i instytucjami międzynarodowymi, zrzeszającymi samorządy terytorialne państw europejskich. Współpraca dwustronna województwa mazowieckiego realizowana jest na podstawie zawartych porozumień, deklaracji i listów intencyjnych. Warto podkreślić, że woj. mazowieckie ma aktualnie podpisanych 18 porozumień o współpracy. Prowadzona jest także współpraca w ramach tzw. Małego Trójkąta Weimarskiego na podstawie wspólnej deklaracji o współpracy pomiędzy województwem mazowieckim, Krajem Związkowym Brandenburgia i regionem Ile-de-France. Przedmiotem współpracy w ramach porozumień są m. in. zagadnienia dotyczące samorządu terytorialnego, kultury, edukacji, gospodarki i handlu, transportu i komunikacji i itd. Współpraca międzyregionalna realizowana jest w formie wizyt studyjnych, konferencji, warsztatów, seminariów i zjazdów. Warto odnotować również, iż woj. mazowieckie jest reprezentowane na forum instytucji Unii Europejskiej i stowarzyszeń międzynarodowych, takich jak: Konferencji Regionów Posiadających Porty Lotnicze (ARC), Europejskiej Platformie Regionów Podmiejskich (PURPLE), Sieci Regionów Europejskich Wykorzystujących Technologie Kosmiczne (NEREUS), Europejskiej Sieci Regionalnej Dziedzictwa Kulinarnego (CH Network), Europejskiej Sieci Regionów Chemicznych (ECRN), Konferencji Środowiskowej Regionów Europy (ENCORE), Europejskiej Sieci Społecznej  (ESN), Sieci Europejskich  Regionów i Obszarów Metropolitalnych (METREX) oraz Forum Regionów Państw Grupy Wyszehradzkiej. Ponadto od 2002 r. woj. mazowieckie ma swoje biuro przedstawicielskie w Brukseli”.

Reasumując, polska marka powinna zdecydowanie sięgać do dorobku lokalnego i regionalnego. Umiejętna współpraca między samorządem a administracją rządową w tej materii pozwoli podnieść polską dyplomację samorządową na wyższy poziom skuteczności i atrakcyjności, na czym zyskają regiony i ich mieszkańcy. Należy także, szerzej włączyć samorządy do debaty i działań związanych z promocją Polski na arenie międzynarodowej, ustalając kwestie techniczne, takie jak na przykład: gdzie umieszczać logo Polski, a gdzie logo regionu czy miasta, żeby wszystkie materiały graficzne były spójne. Co więcej, ostatnie wydarzenia za naszą wschodnią (wojna, kryzys migracyjny), południową (kopalnia Turów-negocjacje z Czechami) i zachodnią (zanieczyszczona Odra) granicą pokazały, jak silne jest przełożenie stosunków rządowych na relacje lokalne i jak ważna jest również kwestia odpowiedniej komunikacji między centrum a regionami. W takiej sytuacji władze samorządowe powinny otrzymywać precyzyjne komunikaty rządowe, np. dotyczące inicjatyw, które należy odwołać, a które mogą być kontynuowane z uwagi na polską rację stanu.

Dlatego też apeluję do: wójtów, burmistrzów, prezydentów, starostów, marszałków – nie bójcie się budować, kreować i rozwijać polską dyplomację samorządową i nie zaniedbujcie jej! Niech stanie się dynamiczna i ambitna na miarę XXI wieku i wyzwań, które czekają w najbliższych latach! Dyplomacja samorządowa dopełnia oraz stymuluje politykę zagraniczną
państwa, czyni ją nie tylko bardziej sprawną, lecz także lepiej rozumianą przez obywateli.

Dominik Łężak

Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej (www.wsb.edu.pl)