Stanowisko MWS w sprawie: zmian w systemie dochodów JST w następstwie Polskiego Ładu

Stanowisko
Zjazdu sprawozdawczo-wyborczego
Mazowieckiej Wspólnoty Samorządowej
z dnia 09 października 2021r.
w sprawie: zmian w systemie dochodów JST w następstwie Polskiego Ładu

Pakiet zmian składający się na Polski Ład wprowadza bardzo istotne zmiany w systemie dochodów JST. Zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych – niewątpliwie korzystne dla wielu podatników, zwłaszcza słabiej zarabiających – przekłada się na uszczerbek w dochodach podsektora samorządowego sektora finansów publicznych rzędu kilkunastu miliardów złotych każdego roku. Odpowiedzią na zarzuty płynące ze strony środowiska samorządowego było przedłożenie przez rząd i uchwalenie w ekspresowym tempie w dniu 17 września 2021 r. nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Przedmiotowa ustawa ma niewątpliwie pewne zalety – przede wszystkim stanowi jakąkolwiek rekompensatę dokonanych zmian. Jest to tym bardziej warte odnotowania, że wprowadzenie w PIT ulgi prorodzinnej niemal 15 lat temu nie wiązało się z żadną rekompensatą. Rozwiązanie to jest jednak dalekie od realizacji konstytucyjnej zasady adekwatności – gdyż nie rekompensuje całości strat. Co więcej – w długiej perspektywie czasu pogarsza sytuację jednostek samorządu terytorialnego. Wynika to z faktu, że wprowadzony referencyjny poziom dochodów podatkowych ma być waloryzowany wskaźnikiem wzrostu PKB, a nie wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń – a właśnie ten drugi był znacznie bardziej zbliżony do dotychczasowej dynamiki wzrostu dochodów JST z PIT.

Co więcej - uchwalona ustawa czyni z transferów główną kategorię dochodów jednostek samorządu terytorialnego – kosztem dochodów własnych. Po uchwalonych zmianach udziały w podatkach będą w praktyce transferem ogólnym z budżetu państwa w wysokości uzależnionej od określonych parametrów charakteryzujących daną jednostkę samorządu terytorialnego. Zmiana charakteru udziału w podatkach będzie szczególnie istotna dla powiatów, które nie mają żadnego innego efektywnego źródła dochodów.

Szeroko reklamowana przez stronę rządową część rozwojowa subwencji ogólnej w perspektywie najbliższych kilku lat nie stanowi w istocie żadnej łaski rządzących względem jeszcze obowiązującego stanu prawnego. Wynika to z faktu, że część ta będzie w wysokości równej różnicy między referencyjnym poziomem dochodów podatkowych a – niższym od niego ze względu na wprowadzone zmiany – rzeczywiście wykonanym. Innymi słowy – administracja rządowa będzie oddawała część tego, co zostaje w konsekwencji zmian podatkowych zabrane w postaci części rozwojowej subwencji. Środków od tego w podsektorze samorządowym nie przybędzie, będą one jednak inaczej dzielone – niekoniecznie trafią tam, gdzie nastąpią najwyższe spadki dochodów w PIT.

Całokształt zmian co prawda nie przekreśli funkcjonowania gmin, czy powiatów, ale sprawi, że staną się one bardziej administratorami niż zarządzającymi. Z tego względu Mazowiecka Wspólnota Samorządowa z niepokojem obserwuje kierunki zmian systemu dochodów JST w następstwie Polskiego Ładu.