Podlaski Instytut Kultury - wywiad

Dla Mazowieckiej Wspólnoty Samorządowej istotne są również działania związane z kulturą, szczególnie w dobie epidemii COVID-19, gdzie dostęp do kultury jest ograniczony. Chcemy przybliżyć naszym czytelnikom samorządowe instytucje kultury działające na terenie całej Polski. Wywiad z Lilą Wyszkowską, przedstawicielem Podlaskiego Instytutu Kultury w Białymstoku przeprowadził Dominik Łężak – rzecznik MWS.

Dominik Łężak: Jak zdefiniować kulturę i sztukę w XXI wieku?

Kultura XXI zmienia się na naszych oczach - jest bardziej zaangażowana, stara się nadążać za problemami życia społecznego, stając się komentarzem bieżących wydarzeń. Jednocześnie pielęgnuje formę, która dzięki nowoczesnym technologiom dąży do perfekcji. Sztuka nie zamyka się w galeriach, muzeach, salach koncertowych, już nawet nie na ulicach - jest wszechobecna: w instytucjach, domach, zwłaszcza w mediach. Postępująca globalizacja ma duży wpływ na unifikację języka sztuki - przez co owszem, staje się ona bardziej zrozumiała, ale wyzbywa się oryginalności, wypływającej z kontekstu czasu i miejsca. Mimo to, zauważa się ostatnio dość silne tendencje podkreślania lokalności i relacji międzyludzkich, zwłaszcza pokoleniowych, co może być wskazówką, że kultura powinna szukać ścieżek do bardziej zindywidualizowanych odbiorców. 

DŁ: Kiedy powstała i gdzie mieści się obecnie siedziba Państwa Instytucji?

Podlaski Instytut Kultury w Białymstoku jest samorządową instytucją kultury, której organizatorem jest Województwo Podlaskie. Istnieje od ponad 60 lat, na początku - jako Wojewódzki Dom Kultury, później Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury, a od lutego tego roku pod aktualną nazwą. Posiada dwie siedziby w Białymstoku: w zabytkowej kamienicy  przy ul. Jana Kilińskiego 8 oraz w tzw. Spodkach - pawilonach przy ul. św. Rocha 14.

DŁ: Co należy do głównych zadań? Jak Państwa samorządowa instytucja kultury funkcjonuje w dobie epidemii Covid-19?

Skupiamy się na trzech głównych zadaniach: ochronie dziedzictwa kulturowego, kształceniu kadr kultury oraz animowaniu amatorskiego ruchu artystycznego  w różnych jego przejawach. Oznacza to, że nasza działalność jest bardzo szeroka i bardzo różnorodna. Mamy ambicję i pragnienie, aby koordynować działalność kulturalną w naszym regionie, sieciować jednostki kultury z całego województwa i wspierać środowiska kulturotwórcze. 

W czasie epidemii Covid-19 nie zatrzymujemy się.  Kontynuujemy nasze przedsięwzięcia - owszem, zmieniamy metody pracy i często formę naszych działań. Internet pęka w szwach – bo  przenosimy doń to, co możliwe i co ma sens w takiej formie. Wiadomo - koncert na żywo, obraz widziany z bliska, kontakt z autorytetem podczas warsztatów ma zupełnie inny wymiar niż uczestnictwo „pośrednie”, ale szukamy możliwości. W dalszym ciągu prowadzone są warsztaty w kilkuosobowych grupach, organizowane przeglądy i spektakle z ograniczoną widownią. Nieprzerwanie pilotujemy działania w terenie, z racji realizacji kilkunastu projektów w ramach Bardzo Młodej Kultury. Zacieśniamy kontakty z animatorami z wiosek i małych miasteczek, bo zwłaszcza oni potrzebują teraz naszego wsparcia, podpowiedzi i pomocy.

Teraz jesteśmy w czerwonej strefie, więc środki ostrożności są wzmożone. Na miejscu pracujemy rotacyjnie – podzieliliśmy nasz zespól na dwie grupy, które nie mają z sobą styczności i wymieniamy się co drugi dzień. Jednego dnia praca w siedzibie, drugiego zdalna.  Przygotowujemy konkursy i prezentacje do zamieszczenia w sieci, proponujemy webinaria, szkolenia, pracujemy nad kilku wydawnictwami, kończymy realizacje projektów i już planujemy nowe, bo za chwilę ruszą konkursy ministerialne.

DŁ: Czy są realizowane projekty edukacyjne? Jeśli tak, to na czym one polegają?

Edukacja kulturowa to śmiało można powiedzieć nasz znak firmowy. Od lat realizujemy całoroczne projekty edukacyjne. Są one skierowane przede wszystkim do animatorów i edukatorów współpracujących z dziećmi i młodzieżą w naszym regionie.

Właśnie dobiega końca piąta edycja programu Bardzo Młoda Kultura – woj. podlaskie, którego Podlaski Instytut Kultury jest koordynatorem. W ramach projektu organizowaliśmy szereg szkoleń, konferencji, jak również konkurs grantowy dla animatorów z regionu pod nazwą "Zapraszamy do Gry – Lokalne projekty Edukacji Kulturowej”. W programie  najważniejsze jest sieciowanie instytucji i ludzi działających na rzecz edukacji kulturowej. Z kolei w edukacji kulturowej chodzi o to, by nauczyć młodych ludzi zarówno uczestniczyć w kulturze, jak i tworzyć ofertę kulturalną.  Kolejny projekt edukacyjny to Art Spodki - Przestrzeń – ludzie – inspiracje obejmujący szereg szkoleń skierowanych do animatorów i edukatorów z zakresu  teatru, tańca, sztuki performatywnej, kreatywności. Warto wspomnieć o Podlaskich Splotach – projekcie, który ma chronić i upowszechniać tradycje tkackie  na Podlasiu poprzez naukę tkania na krosnach, konkursy, wystawy, spektakle, filmy.  Wreszcie    projekt „Blisko Chopina”  popularyzujący twórczość Fryderyka Chopina i jego inspiracje folklorem, w formie warsztatów i zabaw dla rodzin z dziećmi oraz finałowym, wirtuozerskim koncertem fortepianowym, z którym podróżujemy do małych miejscowości województwa. 

Jesteśmy przekonani, że spotkania te na różnych płaszczyznach dostarczyły nie tylko wiedzy  i umiejętności, ale stały się inspiracją i przestrzenią do wspólnego wypracowania pomysłów na przyszłe działania w obszarze kultury.

DŁ: Jakie najważniejsze wydarzenia organizowała lub współorganizowała Państwa instytucja
w ostatnich latach?

Trudno wartościować, które z nich były najważniesze, w każdym przypadku trafiały do innego adresata. Ograniczmy się więc do festiwali i przeglądów, które pojawiały się cyklicznie:

- Podlaska Oktawa Kultur – Międzynarodowy Festiwal Muzyki, Sztuki i Folkloru,
- Festiwal Piosenki Literackiej im. Łucji Prus „W żółtych płomieniach liści”,
- Karnawał Dance Fest - Ogólnopolski Festiwal Tańca Współczesnego,
- Rockowania – Wojewódzki Przegląd Zespołów Rockowych,
- Przegląd Kapel i Śpiewaków Ludowych,

- Przegląd Młodzieżowych  Zespołów Pieśni i Tańca,
- Przegląd Rodzin Muzykujących,
- Wojewódzki Przegląd Twórczości Ludowej,
- Wojewódzki Przegląd Amatorskiej Twórczości Plastycznej,
- Ogólnopolskie warsztaty malarskie dla malujących amatorów,
- Wystawy malarstwa, rysunku, rzeźby, sztuki ludowej, designu. Zwykle przygotowujemy około dwudziestu  wystaw rocznie. W tym roku ze względu na pandemię część wystaw prezentowana była na naszej stronie www.pikpodlaskie.pl w formie prezentacji lub filmów z komentarzem.  

Koniecznie trzeba wspomnieć o naszych studiach podyplomowych, które organizujemy wspólnie z podlaskim uczelniami wyższymi. Ostatnio ogromna popularnością cieszyły się studia z zakresu Menedżer kultury i animator kultury. Obecnie ruszamy z bardzo ciekawą propozycją Nowe metody i technologie w projektowaniu kultury.

DŁ: Skąd instytucje takie jak Państwa mogą pozyskiwać dodatkowe finansowanie (granty, sponsorzy zewnętrzni i itd.)? Proszę podać dwa/trzy przykłady takich działań.

Najczęściej  bierzemy udział w konkursach ogłaszanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowe Centrum Kultury. I tak Bardzo Młoda Kultura to program realizowany wspólnie z NCK. Na projekt  Blisko Chopina otrzymaliśmy natomiast ministerialne wsparcie z zadania dotyczącego kultury dostępnej, a na Podlaskie Sploty z ochrony dziedzictwa. Projekt Art Spodki to działanie z konkursu z obszaru edukacji kulturowej.
Przygotowując większe rozmiarem imprezy typu festiwale znajdujemy sponsorów wśród lokalnego biznesu, ale niestety jest to coraz trudniejsze zadanie.

DŁ: Jak wygląda współpraca między różnymi ośrodkami kultury w Polsce? Proszę podać przykłady takich działań.

Współpracujemy z ośrodkami z Polski najczęściej przy okazji przeglądów, festiwali. Gościmy u siebie jurorów z innych placówek, promujemy wzajemnie swoje inicjatywy. Dla przykładu  w projekcie Podlaskie Sploty współpracowaliśmy z Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, czy Cepelią w Warszawie.  W naszych przedsięwzięciach – warsztatach, konkursach, plenerach biorą udział uczestnicy z całej Polski, co oznacza, że promocja naszych działań również przy współpracy z innymi ośrodkami jest skuteczna. 

DŁ: Jak wygląda współpraca z ośrodkami z zagranicy, proszę podać przykłady przedsięwzięć, które zostały zrealizowane bilateralnie?

Podlaska Oktawa Kultur – to międzynarodowy festiwal, w którym co roku uczestniczy kilkanaście zespołów z całego świata. Wymaga to kontaktów i współpracy z wieloma ośrodkami kultury zarówno na wschodzie Europy, Bałkanach czy na Półwyspie Iberyjskim. Ponadto przez wiele lat nasi instruktorzy teatralni uczestniczyli w jury konkursów recytatorskich "Kresy" im. Adama Mickiewicza dla Polaków z zagranicy.  W tym roku ze względu na pandemię trwają przesłuchania online.  Planujemy też nieco bardziej zacieśnić nasze kontakty z Japonią, której mieszkańcy są zafascynowani podlaską tkaniną dwuosnowową.

DŁ: Najważniejsze wydarzenia organizowane przez Państwa Instytucję w najbliższym czasie? Proszę zachęcić w miarę możliwości mieszkańców Mazowsza do uczestnictwa bezpośredniego lub on-line.

Już 30 października zapraszamy na konferencję online podsumowującą konkurs Zapraszamy do gry – lokalne projekty Edukacji kulturowej. Tym razem tematem przewodnim będzie omówienie zagadnień związanych z kulturą online i komunikacją z odbiorcą w dobie pandemii oraz przedstawienie wyników badań dotyczących funkcjonowania podlaskich instytucji kultury w dobie pandemii. Ponadto zaprezentowane zostaną działania zrealizowane w ramach tegorocznej edycji konkursu. 

Jest jeszcze szansa na ostatnie dwa koncerty z programu Blisko Chopina – 7 listopada w Supraślu i 8 listopada w Michałowie.  Zagra Aleksander Dębicz – kompozytor i jeden najbardziej wszechstronnych pianistów młodego pokolenia. Oczywiście w związku z epidemią liczba miejsc na sali koncertowej będzie ograniczona.

27 listopada ruszamy ze wspomnianymi już studiami podyplomowymi Nowe metody i technologie w projektowaniu kultury.  To studia zaoczne, w razie potrzeby będą prowadzone online i obejmą dwa semestry.  

Przed nami dwa ciekawe szkolenia:  w listopadzie z przepisów dotyczących umów o dzieło i umów zlecenia, a w grudniu z dostępności architektonicznej cyfrowej i komunikacyjnej, w związku z nowymi wymaganiami jakie będą obowiązywać placówki kultury. 

Już dziś zapraszamy też na internetową aukcję charytatywną. 4 grudnia będziemy licytowali w sieci przepiękne obrazy powstałe podczas organizowanych przez nas plenerów. 

Warto będzie zajrzeć na naszą stronę 11 listopada. Przygotowujemy coś specjalnego i wyłącznie w barwach biało-czerwonych. 

DŁ: Jak mocno koronawirus dotknął branżę artystyczną, ile wydarzeń organizowanych przez Państwa Instytucję zostało odwołanych?

Odwołaliśmy niewiele imprez, głównie te duże, takie jak Podlaska Oktawa Kultur, Przegląd Kapel i Śpiewaków Ludowych, Przegląd Młodzieżowych Zespołów Pieśni i Tańca.  Cześć konkursów przenieśliśmy z wiosny na sierpień i wrzesień. Przeglądy i warsztaty z wczesnej jesieni odbyły się bez zakłóceń. Wiele szkoleń, które miały się odbyć od marca do lipca w formie stacjonarnej, zostały przeprowadzone online. 

DŁ: Czy ludziom brakuje możliwości uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych?

Z docierających do nas informacji można wywnioskować, że TAK. W czasie epidemii regularnie spotykamy się najpierw na zoomie, potem osobiście, a teraz znów w sieci z dyrektorami ośrodków kultury i animatorami z regionu. Wszyscy mówią to samo: ludzie tęsknią za spotkaniami, działaniami, kontaktem, ale boją się pomimo podjętych środków bezpieczeństwa. 

DŁ: Czy działalność artystyczna w Internecie to przyszłość?

Nic nie zastąpi bezpośredniego oddziaływania muzyki, sztuki, teatru. Patrzenie na taniec - to nie to samo co tańczenie. Oglądanie rzeźby, obrazu, grafiki z bliska, kiedy czuje się pociągniecie pędzla,  fakturę materiału, ruch dłuta - jest czymś wyjątkowym. Pomimo to, media zmieniają wciąż naszą rzeczywistość , a zatem i wytwory kultury, część z nich z pewnością znajdzie swoje miejsce i przetrwa próbę czasu.  

DŁ: Jak ważne jest funkcjonowanie samorządowych instytucji kultury dla lokalnej społeczności?

Można powiedzieć, że zasadnicze i nie do przecenienia. Instytucje kultury to przecież ludzie, ludzie stąd, należący do tej konkretnej społeczności. Jeśli tylko się z nią identyfikują, są uważni i otwarci na jej potrzeby - mogą wiele. Nie tylko odkrywać i wzmacniać istniejący w tych społecznościach potencjał, ale też go rozwijać.  Jest pewna tajemnica w tym działaniu - trzeba wierzyć w ludzi, a sztuka dostarczy nam odpowiednich narzędzi, aby tworzyć dla nich i z nimi.