Na rozstaju dróg, gdzie przydrożny Chrystus stał…

Mazowsze usiane jest przydrożnymi kapliczkami, figurami i krzyżami, tak charakterystycznymi dla polskiego krajobrazu kulturowego. Ale czy przechodząc koło nich, mijając je w drodze do szkoły i pracy, zastanawiamy się nad historią ich twórców, motywami fundacji i zwyczajami, jakie towarzyszą tym obiektom? Ostatnio ukazała się publikacja, która ma szansę w tym pomóc.

Kapliczki, figury i krzyże przydrożne, ich fundacje i funkcjonowanie w przestrzeni publicznej i prywatnej to interesujący temat, często podejmowany przez badaczy i pasjonatów. W 2015 r. Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu (pow. przasnyski) wydała wyjątkową książkę poświęconą tym zagadnieniom. Publikacja Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec to efekt badań autorki – Marii Weroniki Kmoch – nad tematyką małej architektury sakralnej na terenie jej rodzinnej gminy Jednorożec, położonej na północnym Mazowszu.

Oprócz skatalogowania i opisania kapliczek, figur i krzyży, autorka podjęła się opracowania zagadnień związanych z powstawaniem i funkcjonowaniem świątków w przestrzeni gminy Jednorożec, na terenie 26 miejscowości wchodzących w jej skład. W książce znajdziemy charakterystykę odszukanych obiektów, chronologię ich powstawania, zarys uwarunkowań historycznych wpływających na fundacje, ich motywy, charakterystykę fundatorów i twórców czy opis materiałów, z jakich powstawały na przestrzeni wieków. W monografii wskazano też na funkcje, jakie pełnią tego typu obiekty. Znajdziemy tu też rys historyczny gminy Jednorożec, pozwalający czytelnikowi zapoznać się ze specyfiką, historią i dziedzictwem omawianego terenu. Chociaż opisy dotyczą gminy Jednorożec, ustalenia badaczki można odnieść do całego Mazowsza, co podnosi wartość publikacji. Na podstawie źródeł autorka odtworzyła też lokalizację i wygląd obiektów nieistniejących.

Książkę wyróżnia zarówno objętość (380 stron w twardej oprawie), jak i atrakcyjna szata graficzna, na którą składają się różnego rodzaju zdjęcia współczesne i archiwalne, fragmenty starych map itp. Dzięki umieszczonym mapom z zaznaczoną lokalizacją kapliczek, krzyży i figur na omawianym terenie, czytelnik może samodzielnie odkrywać dziedzictwo kulturowo-historyczne gminy Jednorożec – terenu na pograniczu dawnej kurpiowskiej Puszczy Zielonej oraz obszarów o tradycjach drobnoszlacheckich. Publikacja ta, oparta na wielu źródłach, pełni jednocześnie rolę monografii, albumu i przewodnika.

Książka została wydana jako efekt projektu „Wybrane aspekty dziedzictwa kulturowo-historycznego gminy Jednorożec. Kapliczki i krzyże przydrożne”, realizowanego przez autorkę w roku akademickim 2015/2016 w ramach stypendium za wybitne osiągnięcia w różnych sferach działalności edukacyjnej dla szczególnie uzdolnionych studentów zamieszkałych na terenie Powiatu Przasnyskiego. Stypendium to przyznaje Starostwo Powiatowe w Przasnyszu. W kwietniu 2016 r. Maria Weronika Kmoch otrzymała Nagrodę Prezesa Związku Kurpiów „Kurpik 2015” w kategorii „Promowanie regionu”, m.in. za książkę Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec .

Szczegóły zakupu publikacji oraz wspomnianego projektu można znaleźć na blogu autorki pt. „Kurpianka w wielkim świecie”: http://opowiescistypendialnepooja.blogspot.com/.

Maria Weronika Kmoch