Pandemia korona-wirusa a rozwój przestępczości White Collar Crimes  

Pandemia korona-wirusa a rozwój przestępczości White Collar Crimes  

        Zwalczanie przestępstw typu „White Collar  Crimes” stanowi wyzwanie zarówno dla organów ścigania, jak i wymiaru sprawiedliwości. Udoskonalają oni swoje działania w tym zakresie, niestety udowodnienie sprawcom popełnionych przez nich czynów bywa bardzo trudne. Pandemia Covid-19 nie uprościła obecnej sytuacji. Spowolnienie gospodarcze, problemy z wypłacalnością firm, a także oferowane z tych powodów przez rząd dotacje, rekompensaty, programy wyrównawcze często stanowią doskonałe okoliczności dla rozwoju przestępczości White Collar Crimes. 

Na przestrzeni XX i XXI w.  przestępczość w zakresie przestępstw tzw. „Białych Kołnierzyków” niezmiennie ewoluowała zmieniając się i zwiększając swój zakres, modyfikując charakter i rozpowszechniając po świecie w ten sposób, że aktualnie należy postrzegać ją już jako powtarzalny, wręcz nieodłączny element naszej rzeczywistości. Sprzyja temu nieustanny brak pełnej kontroli nad prowadzeniem przedsiębiorstw, a także wyspecjalizowana wiedza, rozwinięty poziom edukacji oraz wysoki status społeczny sprawców.  

Dziś możemy mówić o przestępstwach White Collar Crimes, jako o przestępstwach obecnych globalnie. Rozwój nowych technologii, zwiększona mobilność, zurbanizowanie społeczeństwa, sprzyja przestępstwom gospodarczym. Stanowią one realne zagrożenie, zarówno dla sektora gospodarki, jak i dla fundamentalnego poczucia solidarności w społeczeństwie. 

Przestępcom w „White  Collar  Crimes”  sprzyjają  także coraz to częściej przeregulowane gospodarki, krępujące ruchy przedsiębiorców, którzy zamiast się rozwijać dynamicznie muszą poświęcać czas na analizowanie kolejnych nowelizacji ustaw, systemów podatkowych. W takim środowisku przestępcy „White Collar Crimes”  czują  się swobodnie – wykorzystują luki w przepisach, brak spójnych orzeczeń i opinii prawnych bądź urzędniczych, ociężałość i nieefektywność instytucji publicznych.      

Sytuację przeregulowanych gospodarek każdego roku opisuje ranking  „Doing  Business”. Na wyniki rankingu składa się średnia z 10 kategorii, takich jak: zakładanie firmy, uzyskiwanie pozwoleń na budowę, wskaźnik energii elektrycznej, rejestrowanie własności, otrzymywanie kredytu, ochrona inwestorów, płacenie podatków, handel zagraniczny, zawieranie umów, likwidacja przedsiębiorstwa. W przypadku przestępstw „White  Collar  Crimes” należy skupić się na krajach wysoko i prężnie rozwijających się. Niestety, jak wynika z obserwacji obowiązujących w tych miejscach regulacji - bardzo często systemy podatkowe silnie zurbanizowanych i nowoczesnych krajów należą do wyjątkowo skomplikowanych. Ranking International Tax Competitiveness Index 2019 (który można traktować uzupełniająco do listy Doing Business) potwierdza, że takie kraje jak Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (miejsce 21), Wielka Brytania (miejsce 25), Japonia (miejsce 28), Włochy (miejsce 34) czy Francja (miejsce 36), choć rozwinięte, mają trudności ze swoimi systemami podatkowymi oraz ich interpretacją – co sprzyja rozwojowi przestępczości typu „White Collar Crimes”. Świadczy to tylko o tym, że problem przestępczości gospodarczej jest niezwykle złożony.  

Świat się rozwija, ludzie nieustannie poszukują możliwości podniesienia komfortu swojego życia, to sprawia, że wzrasta chęć szybkiego wzbogacania się, które nie zawsze odbywa się w myśl litery prawa, co więcej inspiruje rozwijanie „umysłowych przestępstw”. W dzisiejszych czasach przypadki przestępstw o charakterze „White Collar Crimes” najczęściej są bardzo medialne i pojawiają się w publicznych wiadomościach. Praktyka pokazuje, że większość społeczeństwa, co prawda słyszała o tego typu przestępstwach, ale w ich rozumieniu dopuszczają się ich głównie osoby uznawane wyłącznie za biznesmenów potrafiących umiejętnie lawirować w gąszczu przepisów i mimo iż dopuszczających się przestępstw-kradzieży, wyłudzeń, malwersacji, którzy nie idą do więzienia, gdyż trudno im udowodnić winę przed sądem. Taki powszechny pogląd również nie wpływa pozytywnie na rozwój środowiska przestępczego. 

W Polsce większość elementów obrotu gospodarczego poddana została kryminalizacji. Uregulowana odpowiedzialność karna za pozakodeksowe przestępstwa „Białych Kołnierzyków” wskazana jest w prawie 60 różnych aktach prawnych. 

Istnieje potrzeba głębszej analizy statusu norm prawa karnego. Należy zwrócić uwagę, że w obrocie gospodarczym na wzrost liczby przestępstw popełnianych przez „Białe Kołnierzyki” mają wpływ nie tylko kryzys ekonomiczny i związane z nim gospodarcze spowolnienie, lecz także brak efektywności mechanizmów oraz działań, które mają służyć za równo wykrywaniu, jak i zapobieganiu nadużyć. W ciągu ostatnich dziesięcioleci globalny rozwój „White Collar Crimes” zwiększał się wprost proporcjonalnie do rozwoju światowego rynku gospodarczego. Wykorzystując specjalistyczną wiedzę i informacje z zakresu przebiegu postępowań karnych, przeprowadzania dowodów, informacje na temat makro i mikro ekonomii, a także poszczególnych rynków finansowych, ubezpieczeniowych, sektorów gospodarki można i należy próbować zapobiegać tego typu przestępstwom. Wiedza i świadomość otaczającego nas świata stanowią ogromną wartość w życiu człowieka. Dlatego, tak istotne jest by w szczególności młodzi adepci prawa, jak i organy ścigania poznali mechanizmy przestępstw ”White Collar Crimes”, aby mogli im zapobiegać.

Weronika Domagalska - Prawnik

- autor zdjęcia: Kamil Bąk