Zmierzch czy renesans edukacji branżowej?

Edukacja branżowa to możliwość wyboru wielu form kształcenia na różnych poziomach. Każda z nich przygotowuje uczniów do pracy w określonym zawodzie. Podstawowa forma edukacji branżowej może być realizowana na dwóch poziomach: I i II stopnia.

Szkoła branżowa I stopnia trwa 3 lata i jest kontynuacją szkoły podstawowej. Uczniowie zdobywają w niej wiedzę ogólną i zawodową, a po jej ukończeniu mogą przystąpić do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Szkoła branżowa I stopnia daje możliwość podjęcia pracy w wyuczonym fachu lub kontynuowania nauki w szkole branżowej II stopnia.

Szkoła branżowa II stopnia trwa 2 lata i jest przeznaczona dla absolwentów szkoły branżowej I stopnia. Uczniowie pogłębiają w niej swoje umiejętności zawodowe i zdobywają wykształcenie na poziomie technika. Drugi stopień umożliwia uzyskanie dyplomu zawodowego po zdaniu egzaminu oraz świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Ten poziom kształcenia daje możliwość podjęcia pracy w wybranym zawodzie lub kontynuowania nauki na studiach.

Dla uczniów chcących od razu zdobyć wykształcenie średnie i upragniony zawód, a przy okazji mieć otwartą drogę na studia – idealnym rozwiązaniem są technika. Jest to typ szkoły ponadpodstawowej, która przygotowuje uczniów do pracy w określonej specjalizacji. Nauka w technikum trwa 5 lat i kończy się egzaminem maturalnym oraz egzaminem zawodowym, po którym uzyskuje się tytuł technika. W technikum uczy się przedmiotów ogólnych i zawodowych, związanych z wybraną branżą. Technikum daje możliwość podjęcia pracy w wyuczonym fachu lub kontynuowania nauki na studiach. Technikum jest więc szkołą, która łączy teorię z praktyką i daje szansę na rozwój osobisty i zawodowy.

Na szczeblu szkoły wyższej do najpopularniejszych szkół zawodowych zaliczyć możemy politechniki. Politechniki to uczelnie akademickie o profilu technicznym, które kształcą studentów w różnych dziedzinach nauk inżynieryjnych i technicznych. Oferują możliwość uzyskania tytułów zawodowych inżyniera i magistra inżyniera oraz stopni naukowych doktor nauk technicznych i doktor habilitowany nauk technicznych. Politechniki są nastawione na kształcenie, łączące teorię z praktyką i współpracę z przemysłu z gospodarką. Politechniki są więc szkołami dla osób, które chcą zdobyć solidne wykształcenie techniczne i rozwijać swoje pasje i zainteresowania spolaryzowane na nauki ścisłe. Są one również źródłem innowacji i postępu technologicznego, które przyczyniają się do rozwoju społecznego i gospodarczego.

Edukacja zawodowa ma zatem wiele zalet, takich jak: przygotowanie do wymagań rynku pracy, zdobycie praktycznych umiejętności, możliwość zarobkowania w wyuczonym fachu, elastyczność ścieżki kształcenia, rozwój osobisty i zawodowy. Edukacja branżowa jest więc świetnym wyborem dla osób, które chcą mieć fach w ręku i realizować swoje pasje.

Historia edukacji zawodowej w Polsce ma swoje korzenie już w średniowieczu. Wtedy to powstawały cechy i bractwa rzemieślnicze, które organizowały kształcenie i egzaminowanie przyszłych mistrzów i czeladników. W późniejszych wiekach szkolnictwo zawodowe rozwijało się pod wpływem zmian gospodarczych, społecznych i politycznych. W okresie zaborów szkolnictwo zawodowe było ograniczane przez władze zaborcze, które dążyły do germanizacji lub rusyfikacji ludności polskiej. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. nastąpił dynamiczny rozwój szkolnictwa zawodowego, który miał na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych i poprawę sytuacji ekonomicznej kraju. W okresie międzywojennym powstały różne typy szkół zawodowych, takie jak: szkoły rzemieślnicze, szkoły przemysłowe, szkoły handlowe, szkoły rolnicze, szkoły gospodarstwa domowego i inne.

Po II wojnie światowej szkolnictwo zawodowe zostało podporządkowane ideologii komunistycznej i centralnie sterowane przez państwo. Szkolnictwo zawodowe miało służyć realizacji planów gospodarczych i społecznych oraz kształtowaniu nowego człowieka socjalistycznego. W latach 50. XX w. nastąpiła likwidacja wielu szkół zawodowych i ograniczenie ich autonomii. W latach 60. i 70. XX w. nastąpiła częściowa liberalizacja i modernizacja szkolnictwa zawodowego, która wiązała się z wprowadzeniem nowych typów szkół, takich jak: technika, licea ogólnokształcące o profilu zawodowym, licea profilowane, zasadnicze szkoły zawodowe i inne.

W latach 80. XX w. szkolnictwo zawodowe było dotknięte kryzysem jakościowym i społecznym, który wynikał z niskiego prestiżu i atrakcyjności tych szkół oraz braku dostosowania do potrzeb rynku pracy. W latach 90. XX w. nastąpiła reforma systemu edukacji, która wprowadziła nowe typy szkół ponadgimnazjalnych, takie jak: licea ogólnokształcące, technika, zasadnicze szkoły zawodowe i uzupełniające licea ogólnokształcące.

W 2017 r. przeprowadzono kolejną reformę systemu edukacji, która przywróciła 8-letnią szkołę podstawową i wprowadziła nowe typy szkół ponadpodstawowych, takie jak: 4-letnie liceum ogólnokształcące, 5-letnie technikum, 3-letnią branżową szkołę I stopnia i 2-letnią branżową szkołę II stopnia. Edukacja branżowa ma na celu przygotowanie uczniów do pracy w określonym zawodzie poprzez zdobywanie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego na poziomie zasadniczym lub średnim. 

Jednym z istotnych elementów przezwyciężenia kryzysu edukacji branżowej w Polsce jest inicjatywa Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, która w 2017 roku wprowadziła Polskę do bardzo prestiżowego grona najpierw WorldSkills Europe, a następnie do Worldskills International. Inicjatywa ta organizuje co 2 lata zawody światowe i co 2 lataedycje europejskie EuroSkills, które odbywają się na przemiennie. To międzynarodowe, cykliczne wydarzenia, których zadaniem jest promowanie umiejętności zawodowych. Euro Skills organizowane przez WorldSkills Europe wraz z 32 krajami członkowskimi. EuroSkills gromadzi setki młodych profesjonalistów z krajów całej Europy, którzy rywalizują o szansę zostania najlepszym w Europie w wybranej przez siebie umiejętności. Euro Skills obejmuje 43 konkurencje, pogrupowane w sześć kategorii branżowych: technologia budowlana, sztuka i moda, technologia informacyjna i komunikacyjna, technologia wytwarzania i inżynieria, transport i logistyka oraz usługi społeczne.

EuroSkills daje wiele korzyści dla uczestników, takich jak: rozwój osobisty i zawodowy, nawiązywanie kontaktów z innymi młodymi profesjonalistami, zdobywanie doświadczenia i prestiżu, podnoszenie świadomości o znaczeniu kształcenia zawodowego oraz inspiracja do dalszego doskonalenia umiejętności.

Już po kilku latach uczestnictwa przez Polskę w programie, w dniach 5-9 września tego roku odbyło się EuroSkills w AMBER EXPO i na stadionie Polsat Plus Arena w Gdańsku.

Już sama organizacja tego wielkiego wydarzenia w Polsce była wielkim sukcesem, ale największym sukcesem może pochwalić się polska drużyna, która zdobyła na EuroSkills Gdańsk 2023łącznie 13 medali, w tym 3 złote, 1 srebrny i 3 brązowe oraz 6 medali doskonałości. To najlepszy wynik Polski w historii udziału w tych zawodach i pierwsze złote medale dla naszego kraju. Polska zajęła też piąte miejsce w klasyfikacji złotych medali.

Oto lista polskich medalistów:

• Złoto: Jan Firlej – elektronika, Rafał Rygalik – frezowanie CNC, Piotr Wyrzyk i Hubert Krasuski – integracja robotów przemysłowych (wyróżnieni też jako najlepsi zawodnicy z Polski);
• Srebro: Dawid Miotk – obsługa gości hotelowych;
• Brąz: Dorota Cieślicka – budownictwo cyfrowe (BIM), Rafał Piechaczek – mechanika pojazdów rolniczych i budowlanych, Krzysztof Żurek – chłodnictwo i klimatyzacja.

Ponadto, sześciu polskich zawodników zdobyło medale doskonałości za uzyskanie wyniku powyżej 700 punktów. Są to: Alan Kaczkowski – spawalnictwo, Łukasz Kobyłecki – serwis restauracyjny, Weronika Kwiatek-Binda – florystyka, Janusz Perucki – gotowanie, Emilia Wilde – fryzjerstwo i Mateusz Wyskok – instalacje sanitarne i grzewcze.

EuroSkills Gdańsk 2023 pokazało, że polska edukacja branżowa jest na dobrej drodze do przezwyciężenia kryzysu szkolnictwa zawodowego i może konkurować z najlepszymi w Europie. Uczestnicy tych prestiżowych zawodów, a w szczególności laureaci, są prawdziwymi mistrzami w swoim fachu i mogą być wzorem do naśladowania dla swoich rówieśników. Edukacja branżowa to dziś ogromna szansa na rozwój osobisty wielu młodych ludzi i droga do rozwoju gospodarczego kraju.

Paweł Zanin

Autortekstu jest absolwentem Politechniki Śląskiej

MBA Przemysł 4.0